Kedu ihe nkịta gị na-eche?

Ị hụtụla nkịta ka ha na-egwu egwu n'ogige nkịta? Ọ dị ka ha na-amụmụ ọnụ ọchị, na-awụlikwa elu ma na-amakịrị ibe ha n'ụkwụ ha. Ị jụtụla, "Gịnị ka nkịta na-eche?" ma ọ bụ "Olee otú nkịta si eche?" Ma eleghị anya, ị na-ekiri nkịta gị na-agụsi agụụ ike na windo ma chọọ ịmata ihe ọ na-eche, ma ọ bụ na ị na-agwa ya okwu tupu ị laa ọrụ, na obi ike zuru ezu na ọ ghọtara ihe niile ị ka kwuru. Ma ọ̀ ghọtara? Ì ji ezi obi kwere na nkịta gị na-aghọta gị n’ihi na nkwurịta okwu ọ na-adịghị ekwu okwu, dị ka ile anya anya, na ọbụna nkwurịta okwu ọnụ, dị ka ịgbọ ụja, na-enye echiche na ọ ghọtara ihe ị na-ekwu n’ezie?

A na-amụ ajụjụ gbasara ka ụbụrụ nkịta si arụ ọrụ ogologo oge. Ruo ọtụtụ narị afọ, ndị mmadụ na-agbalị ịza ajụjụ a. Na 1789, Jeremy Bentham kwuru ihe ndị a: “Ajụjụ bụ ma hà pụrụ iche echiche, ma hà pụrụ ikwu okwu, kama ma hà pụrụ ịta ahụhụ?” Ndị nwe niile hụrụ anụ ụlọ ha n'anya na-eche na enyi ha na-ewe iwe nwere ike ịgwa ha okwu. Ọtụtụ ndị mmadụ kwenyere na nkịta na-enwe mmetụta dịgasị iche iche ma chọọ ka ha nwee obi ụtọ na mmetụta uche. Ya mere, ndị nwe anụ ụlọ chọrọ ikwere na nkịta nwere ike ịkparịta ụka n'agbanyeghị ihe mgbochi asụsụ.

Ọ bụ ezie na nkịta enweghị ike ịsụ asụsụ ị na-asụ, ha na-aghọta ihe ndị gbara ha gburugburu. Ọ dị mkpa ka anyị chọpụta ka ụbụrụ ha si arụ ọrụ iji mara ihe ha na-eche na ịghọta asụsụ ha nke ọma.

Nkịta ọ na-eche ka ndị mmadụ?

Enwere ọtụtụ ọmụmụ gbasara etu ụbụrụ mmadụ si ahazi ozi asụsụ. Ma olee otú nkịta si eche? Ndị ọkà mmụta akwara ozi na Mahadum Eötvös Lorand dị na Budapest na nso nso a mechachara ọmụmụ ihe e bipụtara na magazin sayensị. Ha nyochara ụbụrụ nkịta iri na atọ site na iji MRI. N'oge nyocha ahụ, nkịta gere ntị ka onye na-azụ ha na-ekwu okwu dị iche iche, dị ka okwu ahụ bụ "ezigbo" nke jupụtara na ihe ọ pụtara, na ihe na-enweghị isi "dị ka à ga-asị na". E kwuru okwu ndị ahụ n’olu na-agba ume ma na-anọpụ iche n’ụzọ mmetụta uche. Nsonaazụ gosiri na okwu ndị jupụtara n'ihe pụtara na-ahazi ya site n'akụkụ aka ekpe nke ụbụrụ nkịta, n'agbanyeghị ụda olu - yiri ọrụ ụbụrụ mmadụ, na nkebi ahịrịokwu ndị na-enweghị isi adịghị edozi. "Nke a na-egosi na okwu ndị dị otú ahụ nwere ezi uche nye nkịta," ka ọkà mmụta akwara ozi Attila Andiks, onye so n'òtù nnyocha ahụ na-ekwu.

Iji chọpụta ma mgbanwe n'ụdị okwu ọ dị mkpa maka nkịta, a gbanwere innation nke a na-edozi site n'akụkụ aka nri nke ụbụrụ nkịta n'oge ọmụmụ. Dịka ọmụmaatụ, mgbe a na-eji ụda otuto na-akpọ nkebi ahịrịokwu, mpaghara nke sistemu ụbụrụ na-agba ume (hypothalamus) na-arụsi ọrụ ike karị. Nsonaazụ nke ọmụmụ a na-egosi na a na-ahazi ihe nkebi ahịrịokwu pụtara na ntugharị nke e ji asụ ha iche, ya mere nkịta nwere ike ikpebi ihe a gwara ha kpọmkwem.

Nkịta ọ nwere ezigbo ebe nchekwa?

Ọ bụrụ na ị gbalịrị ịzụ nwa nkita, ị maara na ọ na-echeta iwu ndị unu abụọ rụrụ ọrụ na site na mmega ahụ na-agbanwe agbanwe. N'ụzọ bụ isi, nkịta gị nwere ike ịmụta ịnọdụ ala, guzoro ọtọ, dinara ala, inye ụkwụ, tụgharịa na ime ọtụtụ aghụghọ ndị ọzọ na-atọ ụtọ. Ụfọdụ anụ ụlọ na-eme ka ndị nwe ha doo anya mgbe ha kwesịrị ịpụ n'èzí ka ha gaa mposi: ha na-eji ụkwụ ha kpụchaa mgbịrịgba ọnụ ụzọ, na-akụ ma nọdụ ala n'akụkụ ụzọ ọpụpụ ahụ.

Dị ka Scientific American si kwuo, ọtụtụ nnyocha egosila na nkịta gị nwere ike ọ bụghị nanị ịmụta ịgbaso iwu, kamakwa cheta ọtụtụ omume gị karịa ka ị nwere ike iche. Dịka ọmụmaatụ, ndị nchọpụta ahụ lere anya ma nkịta nwere ebe nchekwa episodic, nke gụnyere icheta ihe ndị mere na ndụ ha, ma na-echeghị na ihe ndị dị otú ahụ nwere ike ime ọzọ. Nsonaazụ gosiri na nkịta nwere ike icheta ihe omume ọ bụla mgbe oge ụfọdụ gasịrị, dị ka ụmụ mmadụ. Nke a pụtara na nkịta na-echeta ndị mmadụ, ebe, na nkebi ahịrịokwu na-enwetaghị ụgwọ ọrụ maka omume ọma. Nke a na-enyere ha aka ịghọta asụsụ ndị mmadụ nke ọma wee mụta ka anyị na ha ga-esi na-ekwurịta okwu nke ọma.

Ya mere, adala mbà ma ọ bụrụ na nwa nkita gị anabataghị iwu gị. Ọ bụghị na a pụghị ịzụ ya. N'agbanyeghị nke ahụ, ọ ka nwere ọgụgụ isi nke ukwuu. Nke a nwere ike ịpụta na ọ bụ nwata, nwere obi ụtọ ma chọọ ka ihe ọhụrụ ọ na-amabughị dọpụ uche ya, dị ka ịchụ urukurubụba ma ọ bụ ịta eriri. Ọ bụrụ na ị nwere nsogbu na ọzụzụ, kpọtụrụ ọkachamara na mpaghara gị ma ọ bụ kpọtụrụ onye na-ahụ maka ọgwụgwọ anụ ụlọ gbasara ọzụzụ.

Yabụ kedu ihe nkịta na-eche?

Ọ bụ ezie na nnyocha e mere n’ụbụrụ nkịta na-egosi n’ezie na nkịta nwere ike ịghọta okwu mmadụ, ị pụrụ ịchọ ịmatakwu ihe kpọmkwem na-eme n’isi ya. Ị nwetụla mgbe ị nọ na-eche otú nkịta gị na-eche n'ezie banyere ọgwụgwọ ndị ị na-akwadebere ya n'ụlọ? Ee, ọ na-eri ha ngwa ngwa, ma nke ahụ nwere ike ịpụta ihe ọ bụla. Ma eleghị anya, agụụ na-agụ ya ma ọ bụ na-agbalị ime gị obi ụtọ. Ma ọ bụ ikekwe ọ na-amasị ọgwụgwọ ma jiri ndidi chere ka ị sie ya nri ọzọ. Nke bụ́ eziokwu bụ na ọ dịghị ụzọ ọ bụla a ga-esi mara nke ọma ihe ọ na-eche n’oge ahụ. Gị onwe gị ga-achọpụtarịrị akara ngosi ya wee chepụta ihe ọ nwere ike na-eche. E kwuwerị, nkịta gị bụ ezigbo enyi gị!

Ị jụtụla, "Gịnị ka nkịta na-eche?" Ọ bụ ezie na ị gaghị enwe ike ịkọwa kpọmkwem ihe nkịta gị na-eche n'oge ọ bụla, ị nwere ike ịmụta banyere àgwà ya na àgwà ya, nke ga-enyere gị aka ịghọta ihe ọ na-eche ma ọ bụ mmetụta ọ na-enwe n'ụbọchị dum. Ihe niile dabere na echiche gị!